یکی از ظروف چوبی دست ساز پرطرفدار در بین علاقمندان به طبیعت گردی ، کوکسا چوبی می باشد . این ظروف دست ساز زیبا موارد کاربرد دیگری همچون استفاده به عنوان جزوی در دکوراسیون دارند که به دلیل جلوه ی ظاهری بی نظیر چوب می باشد .
کوکسا چیست ؟
کوکسا یک فنجان یا لیوان چوبی است. در گذشته توسط مردم سامی در Lappland یا شمال اسکاندیناوی با الهام گرفتن از طبیعت ساخته شده بودند. از سال‌ها پیش تا به امروز، کوکسا در بین طرفدارن طبیعت و محیط زیست سراسر جهان طرفداران بسیاری پیدا کرده است. در سال‌های نخستین اختراع کوکسا، Guksi یا Kuksa، این فنجان منحصر بفرد به طور گسترده در کشورهای نزدیک به قطب شمال به عنوان فنجان نوشیدنی استفاده می‌شد .
کوکسا
منشا لیوان چوبی یا کوکسا
با توجه به شرایط آب و هوایی خاص مناطق قطبی، کوکسا به عنوان فنجان شخصی برای نوشیدنی به طور فزاینده‌ای استفاده می‌شد. این فنجان‌ها برای داشتن دوام بیشتر، باید از جنسی خاص ساخته می شدند. اما منشا کوکسا چیست؟ در واقع، کوکساها جزء صنایع دستی مردم سامی هستند. صنایع دستی در این منطقه گاهی شامل عناصر هنری هستند، اما بیشتر شامل اشیا کاربردی در زندگی روزانه مانند چاقو و لیوان هستند. صنایع دستی مردم سامی به گونه‌ای ساخته می‌شوند. که با محدودیت‌های محیطی سازگار باشند. در عین حال بسیار کاربردی نیز باشند.
روش ساخت و ماده سازنده
کوکسا با استفاده از جوش چوب درخت‌ها تهیه می‌شود. جوش چوب قسمتی از درخت است که به شکل دایره‌ای در قسمت بیرونی تنه یا شاخه درخت رشد می‌کند و دارای سطحی غیر هموار و نافرم است. این قسمت از درخت پر از جوانه‌های خشک شده است. به دلیل عواملی مانند آسیب یا عفونت قارچی و ویروسی ایجاد می‌شود. هنگام استفاده از جوش چوب، آن را تراش می‌دهند. سپس با دقت خشک می‌کنند تا از ترک خوردن آن جلوگیری شود. سپس به آن شکل می‌دهند و در صنایع دستی استفاده می‌شود.
کوکسایی که از جوش چوب درخت توس ساخته می‌شود. دوام و ماندگاری بیشتری نسبت به کوکسایی که از چوب صاف توس درست می‌شوند دارد. امروزه چون جوش چوب درخت توس زیاد در دسترس نیست، می‌توان از چوب درخت‌های دیگری مانند چوب گردو، چوب بلوط، راش یا چوب‌های سخت دیگر برای ساخت کوکسا استفاده کرد.
کوکسا
کاربرد ها
موارد کاربرد کوکسا ، به دلیل ویژگی های چوب استفاده شده در آن گسترده می باشد . در پاسخ به سوال ، کاربرد لیوان چوبی یا کوکسا چیست؟ باید گفت که کوکسا یک نوع فنجان چوبی است که در گذشته بین کوهنوردان سنتی و طبیعت گرد ها و سایر افرادی که از جایگاه ویژه و مقدسی برخوردار بوده اند ، رایج بوده است . از سایر موارد کاربرد لیوان چوبی کوکسا می توان به استفاده به عنوان ؛ لیوان چوبی خانگی ، لیوان چوبی تزیینی ، دکوری و کوهنوردی اشاره کرد . طرفداران این سبک از لیوان های چوبی می توانند با توجه به نیاز خود نوع مناسبی از لیوان چوبی مورد نظرشان را انتخاب نمایند . انواع لیوان چوبی بر حسب نوع نیاز مصرف کننده ، اندازه های مختلفی دارد که می توان از جمله این موارد به : فنجان چوبی ، ماگ چوبی و شات اسپرسو اشاره کرد .
نکات مهم درباره کوکسا
در مورد استفاده از کوکسا ها لازم است تا نکات مهمی را در نظر بگیرید تا رضایت کافی را داشته باشید . از این نکات می توان به موارد زیر اشاره کرد ؛
- حتماً به نوع پوششی که روی سطح چوب به عنوان پوشش نهایی زده شده دقت کنید .
- پوشش انواع کوکساهایی که برای سرو مایعات گرم و سرد استفاده می شوند باید حتماً پوشش روغن گیاهی باشد که سطح چوب رو آبگریز کند.
- آب گریز شدن سطح چوب به این معنی است که وقتی مایعات روی چوب ریخته می شود. به داخل چوب نفوذ نکند. و باید به صورت سُر خوردن قطره‌های مایع روی چوب خودش رو نشان بدهد.
- به هیچ عنوان کوکسایی که پوشش شیمیایی مثل سیلر، کیلر، نیم پلی استر و… روی سطحش دارد رو خریداری نکنید! این نوع پوشش فقط برای سرو مایعات سرد مناسب است. و به شدت برای سرو مایعات داغ مضرّ است.
- کوکسایی که سطح صاف و صیقلی‌تری دارد. و از چوب مرغوب و خشک ساخته شده است. هم چنین پوشش روغن گیاهی استانداردی دارد، قطعاً دارای قیمت بالاتری است.
- صیقلی شدن سطح چوب نتیجه ساعت ها سمباده زدن است. که باعث می شود موقع نوشیدن یا در دست گرفتن کوکسا متوجه پُرز چوب نشوید. و کوکسا کاملاً سطح صافی داشته باشد. البته بسیاری از دوست داران طبیعت و کوهنوردان، کوکساهایی با چوب پُرزدار و سطح ناصاف رو به کوکساهای صاف و بدون پُرز ترجیح می دهند چرا که بیشتر حس طبیعی بودن رو براشون تداعی می کند.
کوکسا
بافت یا نقوش بروسن در کوکسا یا لیوان چوبی
بروسن یا جوش چوب، نوعی برآمدگی حاصل از رشد غیر طبیعی نیم دایره ای است. که به صورت تورم بر روی تنه درخت دیده می شود. بروسن به عنوان یک واکنش دفاعی درخت در برابر استرس و عوامل مختلف محیطی است که به عنوان یک قسمت برامده روی تنه اصلی درخت ایجاد می شود. به این ترتیب می توان بروسن را با تومور در بدن انسان مقایسه کرد. نقوش یا برامدگی های بروسن می تواند توسط یک آسیب یا یک ویروس یا یک قارچ در درخت به وجود بیاید.
چوب بخش بروسن درخت، خصوصیات کاملا متفاوتی نسبت به تنه اصلی یا چوب آن دارد. چوب در نقاط دارای نقوش بروسن، هیچ حلقه رشد سالیانه ای ندارد و بافت بسیار متراکمی دارد. این خصوصیات متفاوت، یک ویژگی مثبت برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی است.
ویژگی منحصر به فرد بروسن برای ساخت کوکسا
کوکسا هایی که از گذشته تا به امروز با استفاده از چوب بروسن دار ساخته می‌شوند، به عنوان یک قطعه هنری بسیار زیبا شناخته شده اند. به این دلیل است که هیچ کوکسایی مشابه کوکسای دیگر وجود ندارد. چون شکل و طرح کوکساها به طور کامل به شکل و خصوصیات بروسن بستگی دارد. با استفاده از الگوها و نقوش بروسن کوکساها یا لیوان‌های چوبی منحصر به فردی ساخته می شوند. هر یک از آنها دارای ویژگی های خاصی هستند.
البته در حال حاضر، به دلیل عدم در دسترس بودن بروسن درخت توس، گردو یا سکویا، از چوب‌هایی مانند گردو، بلوط و سایر چوب‌های جنگلی نیز برای ساخت کوکسا مورد استفاده قرار می گیرد. اما مرغوبیت کوکسای ساخته شده از چوب گردو، بلوط، افرا، راش مانند بروسن درخت توس، گردو یا سکویا نیست. به طور معمول، گونه‌هایی مانند توس، سکویا، گردو و زیتون دارای بروسن هستند و بهترین چوب‌ها برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی محسوب می‌شوند. باید توجه داشت که برای یافتن این گونه ها باید وقت و تلاش زیادی صرف کنید.
کوکسا
روش کار با بروسن برای ساخت کوکسا یا لیوان چوبی
چوب یا به بیان بهتر، بروسن تازه، نرم تر و راحت تر از چوب خشک، کنده کاری می شود. اما برای جلوگیری از خرابی های بعدی باید چوب را خشک کنید. اگر می خواهید بر روی چوب بروسن تازه کار کنید می توانید مقطع های آن را با موم زنبور عسل یا چسب پلی اورتان یا هر عایق دیگری بپوشانید.این کار برای این است که روند خشک شدن را کند. اگر بخواهید سریع چوب را خشک کنید قطعا چوب یا نقوش بروسن ترک می خورد و بروسن با ارزش از بین می رود. برای خشک شدن بهتر باید اجازه دهید تا در یک محل مناسب که تهویه مناسبی هم وجود دارد برای چند ماه تا یک سال چوب خشک شود. تا پس از خشک شدن برای انجام کار و ساخت کوکسا یا لیوان چوبی آماده باشد. اگر بر روی یک بروسن تازه کار می کنید باید هر وقت که می خواهید از آن استفاده کنید آن را در یک کیسه ی پلاستیکی یا فلزی قرار دهید تا از ایجاد شکاف و ترک مجدد جلوگیری شود.
قیمت خرید
بها خرید کوکسا معمولا اولین چیزی است که در هنگام خرید به آن توجه می‌شود که البته باید به درستی مورد بررسی قرار گیرد. کوکسا رنج قیمت گسترده ای دارد. که این موضوع به نوع طرح، نوع چوب و نوع رنگ مورد استفاده بسیار وابسته است. البته دو مورد کلیدی در تعیین قیمت اندازه لیوان چوبی و به خصوص زمان صرف شده در ساخت لیوان چوبی است.
لیوان های چوبی با قیمت مناسب بیشتر کارهای ساده‌تر و عمومی‌تری هستند که معمولاً برای ساخت آنها زمان کمتری صرف می‌شود و در مواردی به عنوان انتخاب عامه پسندتر محسوب می‌شوند. از طرفی قیمت کوکسا که با استفاده از چوب های با کیفیت بالا و با پرداخت های عالی ساخته می‌شوند. کمی گران تر هستند. البته این نوع لیوان ها طرف داران ویژه خود را دارند و مورد توجه خاص پسندان قرار می گیرند.